Na wynikach eksperymentu wi\u0119ziennego opiera si\u0119 wiele ga\u0142\u0119zi wsp\u00f3\u0142czesnej psychologii. Niedawno pojawi\u0142y si\u0119 g\u0142osy twierdz\u0105ce, \u017ce badanie by\u0142o mistyfikacj\u0105.<\/h4>\n

Czym jest eksperyment wi\u0119zienny?<\/strong><\/p>\n

Grupa psycholog\u00f3w pod przewodnictwem Philipa Zimbardo bada\u0142a psychologiczne zmiany, jakie zachodzi\u0142y w cz\u0142owieku w trakcie przebywania w wi\u0119zieniu. Umieszczono grup\u0119 precyzyjnie wyselekcjonowanych os\u00f3b w piwnicy wydzia\u0142u psychologii w Stanford, kt\u00f3ra pe\u0142ni\u0142a funkcj\u0119 wi\u0119zienia. Uczestnikom zaoferowano 15 dolar\u00f3w za ka\u017cdy dzie\u0144 eksperymentu. Cz\u0119\u015bci bior\u0105cych udzia\u0142 w eksperymencie studentom przydzielono rol\u0119 wi\u0119\u017ani\u00f3w, a cz\u0119\u015bci stra\u017cnik\u00f3w, za\u015b sam Zimbardo wcieli\u0142 si\u0119 w kierownika wi\u0119zienia. Pocz\u0105tkowo standfordzki eksperyment mia\u0142 trwa\u0107 znacznie d\u0142u\u017cej, zosta\u0142 jednak zako\u0144czony po 6 dniach.<\/p>\n

Dlaczego tak szybko go przerwano?<\/strong><\/p>\n

Stra\u017cnicy wykazywali si\u0119 coraz to wi\u0119ksz\u0105 agresj\u0105 i okrucie\u0144stwem. W pierwszych dniach karali wi\u0119\u017ani\u00f3w pompkami, jednak w kolejnych zn\u0119cali si\u0119 nad nimi psychicznie i wymy\u015blali znacznie bardziej z\u0142o\u017cone kary. Poni\u017cali wi\u0119\u017ani\u00f3w zw\u0142aszcza w nocy \u2013 w\u00f3wczas my\u015bleli, \u017ce nie s\u0105 obserwowani, natomiast upozorowane wi\u0119zienie by\u0142o monitorowane non stop. Wi\u0119\u017aniowie przestali zdawa\u0107 sobie spraw\u0119 z tego, \u017ce wci\u0105\u017c bior\u0105 udzia\u0142 w eksperymencie. Niekt\u00f3rzy z nich my\u015bleli, \u017ce naprawd\u0119 znajduj\u0105 si\u0119 w wi\u0119zieniu, z kt\u00f3rego nie ma ucieczki, co powodowa\u0142o stany paniki. Zacz\u0119li identyfikowa\u0107 si\u0119 z numerami, kt\u00f3re im przyznano, jakby zapominaj\u0105c o swoich imionach.<\/p>\n

Eksperymentem Zimbardo t\u0142umaczy\u0142o si\u0119 to, \u017ce w okre\u015blonej sytuacji ludzie wcielaj\u0105 si\u0119 w oprawc\u00f3w i ofiary. Stra\u017cnicy byli okrutni, poniewa\u017c znajdowali si\u0119 w sytuacji, kt\u00f3ra wywiera\u0142a na ich presj\u0119, a anonimowo\u015b\u0107 dodatkowo pot\u0119gowa\u0142a ich agresj\u0119. Poni\u017cali wi\u0119\u017ani\u00f3w nie ze wzgl\u0119du na zaburzenia psychiki, a w\u0142a\u015bnie na otoczenie i sytuacj\u0119. Zimbardo chcia\u0142 pokaza\u0107, \u017ce zdrowy psychicznie cz\u0142owiek mo\u017ce zamieni\u0107 si\u0119 w oprawc\u0119, je\u015bli tego b\u0119dzie wymaga\u0142a sytuacja.<\/p>\n

Koncepcja Zimbardo spotka\u0142a si\u0119 z du\u017c\u0105 popularno\u015bci\u0105 w Niemczech. Dzi\u0119ki niej ludzie mogli zrozumie\u0107, dlaczego zachowywano si\u0119 tak brutalnie podczas Holocaustu. Usprawiedliwiano okrucie\u0144stwo okoliczno\u015bciami, utwierdzano si\u0119 w przekonaniu, \u017ce w ka\u017cdym tkwi bestia, kt\u00f3ra mo\u017ce si\u0119 uwolni\u0107, gdy sytuacja na to pozwoli.<\/p>\n

Eksperyment Zimbardo jest jednym z najpopularniejszym bada\u0144 psychologicznych. T\u0142umaczono nim r\u00f3\u017cnorakie zachowania, starano si\u0119 pogodzi\u0107 z t\u0105 nieprzyjemn\u0105 prawd\u0105 o ludzkiej naturze. Bezw\u0105tpienia badanie Zimbardo wywar\u0142o wp\u0142yw na cywilizacj\u0119.<\/p>\n

Eksperyment zosta\u0142 zmanipulowany?<\/strong><\/p>\n

Do takich wniosk\u00f3w doszed\u0142 francuski dokumentalista Thibault Le Texier. Szuka\u0142 ciekawego tematu, natkn\u0105\u0142 si\u0119 na standfordzki eksperyment i postanowi\u0142 dotrze\u0107 do nagranych materia\u0142\u00f3w. Okaza\u0142o si\u0119, \u017ce materia\u0142y z eksperymentu przecz\u0105 oficjalnej wersji. Wed\u0142ug tw\u00f3rc\u00f3w bada\u0144 stra\u017cnicy nie dostali \u017cadnych wskaz\u00f3wek dotycz\u0105cych swojego zachowania, tymczasem Le Texier odkry\u0142, \u017ce nie tylko zostali poinstruowani, ale r\u00f3wnie\u017c zach\u0119cani do brutalno\u015bci. Specjalnie namawiano ich do poni\u017cania wi\u0119\u017ani\u00f3w \u2013 zdaje si\u0119, \u017ce wynik eksperymentu by\u0142 ustalony jeszcze przed jego przeprowadzeniem. Manipulowano stra\u017cnikami, aby zachowywali si\u0119 w wymagany przez tw\u00f3rc\u00f3w spos\u00f3b. Zwr\u00f3cono r\u00f3wnie\u017c uwag\u0119, \u017ce kary, jakie stosowali, do\u015b\u0107 cz\u0119sto pojawiaj\u0105 si\u0119 w wi\u0119zieniach. Nie by\u0142y one pomys\u0142em student\u00f3w \u2013 te specyficzne sposoby zn\u0119cania si\u0119 musia\u0142y zosta\u0107 pokazane stra\u017cnikom. Wszelkie dowody na mistyfikacj\u0119 badania zosta\u0142y ukazane w ksi\u0105\u017cce Le Texiera pt. „Historia k\u0142amstw”.<\/p>\n

<\/a>